Zespół jelita drażliwego to jedno z najczęściej diagnozowanych schorzeń układu pokarmowego. Wywołany przez stres, długoletnią nieodpowiednią dietę, częste antybiotykoterapie lub przez SIBO (zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego) jest powodem złego samopoczucia, często utrudniającego normalne życie u wielu pacjentów. Ze względu na ograniczoną skuteczność leków stosowanych w zespole jelita drażliwego poszukuje się rozwiązań i nowych terapii, które przyniosą ulgę cierpiącym pacjentom. Złotym standardem postępowania dietetycznego jest zastosowanie diety Low FODMAP, która prawidłowo przeprowadzona może skutecznie redukować dolegliwości większości pacjentów.
Zespół jelita drażliwego, czyli jedno z najczęściej diagnozowanych schorzeń układu pokarmowego.
Czym jest zespół jelita drażliwego i jakie są jego przyczyny?
Zespół jelita drażliwego (ZJD) jest przewlekłym i nawracającym zaburzeniem czynnościowym jelit ujawniającym się bólami brzucha związanymi z wypróżnieniami oraz zmianą konsystencji lub częstości oddawania stolca, występującym bez wyraźnej przyczyny biochemicznej czy organicznej. Dotyczy co raz większej ilości pacjentów i może wystąpić w każdym wieku, jednak największa częstotliwość zachorowania przypadapomiędzy 20, a 40 rokiem życia.
ZJD objawy
ZJD nie ma do końca poznanej przyczyny. Objawy może wywołać dysbioza (nierównowaga) jelitowa, która może być skutkiem antybiotykoterapii, nadużywania leków przeczyszczających, silnego stresu i długotrwałej nieodpowiedniej diety.Aby lekarz mógł zdiagnozować zespół jelita drażliwego, niezbędne jest wykluczenie innych schorzeń przewodu pokarmowego i wykonanie niektórych badań diagnostycznych, takich jak gastroskopia, czy kolonoskopia.
ZJD przyczyny
Przyczyną zespół jelita drażliwego może być także SIBO, czyli zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego. Pokarm, który zjadamy, przechodzi przez cały układ pokarmowy, a każda jego część ma spełniać swoje funkcje. Jelito cienkie ma za zadanie wchłaniać pokarm, a jego niestrawione resztki trafiają do jelita grubego, gdzie powinny znajdować się bakterie, które je rozłożą. Jeśli bakterie z jelita grubego przedostaną się do jelita cienkiego i będą się w nim namnażać – mówimy o SIBO.
Dieta LOW FODMAP – dietetyka w ZJD i SIBO
Aktualnie za złoty standard postępowania dietetycznego w ZJD i SIBO uznaje się dietę LOW FODMAP, czyli dietę opartą na produktach spożywczych mających małą zawartość FODMAP (węglowodanów, które w jelicie cienkim i grubym ulegają procesowifermentacji bakteryjnej). Badania pokazują, że dieta ta przynosi poprawę u ponad 80% pacjentów z zespołem jelita drażliwego.
Nazwa FODMAP pochodziod angielskich nazw grup składników:
- Fermentable (Fermentujące) – proces, w którym bakterie jelitowe fermentują niestrawione węglowodany,
- Oligosaccharides (Oligosacharydy) – m.in. w produktach takich jak pszenica, żyto, jęczmień, rośliny strączkowe
- Disaccharides (Disacharydy) – w cukrze mlecznym – laktozie
- Monosaccharides (Monosacharydy) – fruktoza zawarta w owocach, miodzie, dżemie)
- And – i
- Polyols (Poliole) – alkohole cukrowe, które naturalnie występują w niektórych owocach
Nie wszystkie związki zawarte w FODMAP prowadzą do nasilenia objawów u pacjentów z ZJD i jest to zmienne osobniczo, dlatego przeprowadzenie dietyLow FODMAP odbywa się etapami i ma na celu wychwycenie produktów spożywczych wywołujących dolegliwości u danego pacjenta . Dieta LOW FODMAP składa się z trzech etapów, z których każdy jest niezwykle ważny i powinien być przeprowadzony w odpowiedni sposób
i w odpowiednim czasie.
FAZA I: ŚCISŁA DIETA ELIMINACYJNA – WYCISZENIE OBJAWÓW
Jest to dieta, w której eliminuje się wszystkie produkty zawierające duże ilości węglowodanów FODMAP. Ta faza powinna trwać około miesiąca (4-6 tygodni) i nie należy jej bezpodstawnie przedłużać (co często jest kuszące dla pacjentów, którzy po zastosowaniu tej fazy diety poczuli ulgę). Jest to faza, która wyklucza na tyle wiele produktów spożywczych, że zbyt długie jej stosowanie mogłoby doprowadzić do różnego rodzaju niedoborów w organizmie, dlatego warto stosować ją pod opieką dietetyka. Aby zauważyć poprawę samopoczucia podczas tej fazy, niezbędne jest sumienne trzymanie się zaleceń dietetycznych. Należy dokładnie sprawdzać etykiety produktów spożywczych, zwłaszcza mieszanek przypraw (czy nie ma w nich dodatku czosnku, cebuli), produktów zbożowych (czy np. makaron gryczany nie ma dodatku pszenicy). Po ustąpieniu dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego należy przejść do II etapu diety.
FAZA II: REINTRODUKCJA
To ponowne wprowadzanie produktów z wysoką zawartością FODMAP w celu ustalenia poziomu tolerancji poszczególnych rodzajów FODMAP. Może się okazać, że nie tolerujesz np. tylko oligosacharydów, być może nie tolerujeszjedyniepolioli, lub nawet tylko jednego spośród poliolii właśnie produkty spożywcze bogate w ten składnik powodują Twoje problemy jelitowe. Dlatego druga faza jest bardzo istotna, ponieważ pozwala zauważyć produkty rzeczywiście powodujące dolegliwości.
FAZA III – DIETA ,,SKROJONA NA MIARĘ”
To zastosowanie diety, która eliminuje wychwycone jako szkodliwe produkty w fazie II tak, aby nie dopuścić do nawrotu objawów zespołu jelita drażliwego. Jest to właśnie dieta ,,skrojona na miarę”, ponieważ eliminuje tylko niektóre produkty spożywcze, a nie całe grupy żywności bogatej w FODMAP.
Z uwagi na ograniczoną skuteczność leków stosowanych w zespole jelita drażliwego poszukuje się rozwiązań i nowych terapii, które przyniosą ulgę cierpiącym pacjentom. Pomocą okazuje się być stosowanie diety Low FODMAP, która pomaga zredukować uciążliwe objawy zespołu jelita drażliwego. Ważne jest, aby tę dietę stosować pod okiem wykwalifikowanego dietetyka, który pomoże zapobiegać niedoborom powstałym w wyniku wykluczenia wielu składników żywieniowych takich jak produkty mleczne, pszeniczne, wiele warzyw i owoców. Po pomyślnym przejściu I etapu diety i wyciszeniu dolegliwości bardzo ważne jest, aby przeprowadzić także kolejne etapy.
Źródła:
- Pawlak K., Rudzik R., Lewiński M. i wsp.: Dieta L-FODMAP w leczeniu zespołu jelita drażliwego, BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – L, 2017, 2, str. 179 – 183
- Balwierz R., Jasiński K., Osowski M. i wsp.: Rola diety i metod leczeniażywieniowegow ograniczeniu dolegliwości zespołu jelitadrażliwego, Bromatologia Farmaceutyczna, Tom 77, nr 5, 2021
Przeczytaj także: Jak się zdrowo odżywiać pracując w systemie zmianowym?
Zajrzyj także na mój profil na Facebooku