Niedożywienie
Jest jednostką chorobową dotykającą wszystkie tkanki i komórki. Jest skutkiem braku substancji odżywczych niezbędnych do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania ludzkiego organizmu. W sytuacji niedoboru składników budulcowych i energetycznych organizm niedożywionego zużywa jako energię własne komórki i tkanki.. Zahamowane zostają procesy naprawcze i powstawanie nowych komórek. Nie leczone pogłębiające się niedożywienie skutkuje pogorszeniem jakości i skróceniem długości życia, a nawet śmiercią.
Jakie są przyczyny niedożywienia?
- jadłowstręt psychiczny,
- choroba nowotworowa,
- dysfagia neurogenna,
- zaburzenia gryzienia, żucia i połykania,
- zaburzenia połykania w chorobach twarzoczaszkowych,
- problemy stomatologiczne (braki w uzębieniu, zespół suchych ust, ubytki uzębienia, zapalenia śluzówek),
- zaburzenia smaku (chemoterapia, farmakoterapia),
- stany depresyjne, uzależnienia,
- sytuacja finansowa
- zwiększona utrata substancji odżywczych: dializoterapia, choroby przebiegające z drgawkami
Zapobieganie niedożywieniu i jego leczenie zwiększa szanse przeżycia chorego, wydłuża jego życie i poprawia jakość jego jakość. Zmniejsza liczbę powikłań i zmniejsza koszty leczenia.
Skutki niedożywienia:
- pogarsza jakość życia
- skraca długość życia
- większa zapadalność na infekcje i inne powikłania
- niegojące się rany, odleżyny
- wydłuża leczenie
- zwiększa nakłady finansowe: pobyt w szpitalu, opieka społeczna, rehabilitacja
Nie ma narządu i układu, którego funkcja nie zostałaby zaburzona w czasie niedożywienia.
Zaburzenie stanu odżywienia, czyli zarówno: niedożywienie jak i otyłość – są najczęstszym odchyleniem od stanu zdrowia. W dzisiejszych czasach niedożywienie w naszym kraju to wcale nie rzadkość. U 30 % chorych prawidłowo odżywionych niedożywienie rozwija się po przyjęciu do szpitala, a u 70 % niedożywionych w chwili przyjęcia ulega dalszemu pogłębieniu w czasie hospitalizacji. Zjawisko to ma już swoją nazwę, określane terminem „niedożywienie szpitalne”.
Niedożywienie rozwija się najczęściej u chorych w wieku podeszłym (50%), z chorobami układu oddechowego (45%), z chorobami zapalnymi jelit (80%) i na nowotwory złośliwe (85%).
Przyczyn niedożywienia szpitalnego jest wiele i zwykle nakładają się na siebie. Przede wszystkim brak identyfikacji pacjentów niedożywionych lub narażonych na jego wystąpienie, następnie sama choroba i związane z nią aspekty, zaniedbania ze strony personelu medycznego, a także jakość diety szpitalnej oraz niezatrudnianie fachowców w dziedzinie żywienia. Nadrzędną jednak przyczyną tak powszechnego w polskich szpitalach zjawiska niedożywienia jest niedostrzeganie tego problemu przez Narodowy Fundusz Zdrowia oraz służby medyczne.
Niestety w społeczeństwie utarł się pogląd, iż niedożywienie jest naturalnie występującym procesem u chorych onkologicznych oraz osób starszych. Dziś wiemy, że szybkie działanie może zapobiegać wystąpieniu niedożywienia lub chociaż spowolnić jego rozwój.
Istotne jest reagować już w sytuacji niewielkiej niezamorzonej utraty masy ciała (≥ 5% masy ciała) u osób z grupy ryzyka, w tym dzieci, osób starszych, hospitalizowanych, chorujących na choroby przewlekłe, przebywających w zakładach pielęgnacyjno- leczniczych i domach opieki społecznej.
Aktualnie dużym problemem jest brak dostępności do porady dietetycznej w ramach NFZ, dzięki którym zdecydowanie łatwiej byłoby prognozować możliwe wystąpienie niedożywienia oraz podjęcie właściwych działań.
W sytuacji zaistnienia ryzyka niedożywienia, braku możliwości przyjmowania pożywienia tradycyjnego z wymaganych ilościach lub dużych strat kalorii, makro- i mikroskładników pomocne mogą okazać się ONSy (Oral Nurtrition Support) czyli Doustne Suplementy Pokarmowe dostępne bez recepty.
Dobór odpowiedniego ONSa, jego dawkowanie, właściwą podaż należy skonsultować z dietetykiem klinicznym, pielęgniarką lub lekarzem zajmującymi się żywieniem klinicznym.
Obecnie na rynku dostępny jest wachlarz wspomnianych suplementów, których właściwy dobór może być problemem dla pacjentów, ponadto należy pamiętać, iż są to produkty specjalnego przeznaczenia żywieniowego i nie powinny być spożywane przez każdego.
Niekiedy zanim włączone zostanie wspomaganie ONSami wystarczy modyfikacja diety, fortyfikacja dań i wybór produktów o skoncentrowanej zawartości białka, witamin i minerałów, ale nie zwiększonej ilości cukrów prostych. Tego typu postępowanie należy skonsultować z dietetykiem klinicznym.
Należy pamiętać, iż niedożywienie dotyczy także chorych otyłych – otyłość sarkopeniczna. Związana z wiekiem zwiększona ilości tkanki tłuszczowej przy jednoczesnej utracie masy mięśniowej. Niektóre przyczyny otyłości sarkopenicznej: insulinooporność, brak aktywności fizycznej, duża ilość tkanki tłuszczowej, wiek , złe nawyki żywieniowe. W tej sytuacji także wymagana jest modyfikacja stylu życia polegająca na doborze właściwej aktywności fizycznej oraz korekcie nawyków żywieniowych.
W obliczu tych informacji wiemy dziś, że przedłużone głodzenie chorego i zasada „jest otyły/ła nic mu/jej nie będzie jak nie zje…” nie powinny mieć racji bytu.
Bibliografia:
- Niedożywienie w praktyce ambulatoryjnej; red. A. Zmarzły; Wrocław 2015;
- Rola dietetyka w zapobieganiu i leczeniu niedożywienia dorosłych; E. Gabrowska, A. Zmarzły;
- Niedożywienie związane z chorobą; red. B. Szczygieł; materiały reklamowe
- Niedożywienie u pacjentów ambulatoryjnych; red. A. Zmarzły; Wrocław 2014